Chronobiology Là Gì
Chúng ta ko lạ gì với sự quan trọng đặc biệt của yếu tố thời hạn trong sự thành bại của cuộc đời.
Bạn đang xem: Chronobiology là gì
Sau lúc phò vua Trùng quang quẻ Đế trong phòng Hậu trần thất bại, Đặng Dung (TK15) than trong bài xích thơ tự sự Thuật hoài :
Thời lai đồ vật điếu thành công xuất sắc dị,
Vận khứ anh hùng ẩm hận đa.
(Khi chạm chán thời, tín đồ làm nghề sản phẩm thịt, kẻ câu cá cũng dễ thành công,
Lúc lỡ vận, bậc anh hùng đành cần nuốt hận nhiều.)
Trong khiếp Dịch chân thành và ý nghĩa chính vẫn luôn là chữ thời; bói dịch để tìm hiểu xem thời cơ như thế nào, buộc phải tiến tới, bước ra, hay phải rút lui về nghỉ ngơi ẩn. đến nên đối với kẻ sĩ, thời cơ rất quan lại trọng, như Nguyễn Công Trứ từng viết trong bài xích thơ Kẻ Sĩ:
Lúc vị ngộ hốt tàng chỗ bồng tất
Hiêu hiêu nhiên điếu Vị, canh Sằn,
(Bồng tất là tên gọi hai chủng loại cỏ ; vùng thảo dã kẻ sĩ ẩn thân thời điểm chưa chạm chán thời
Lã Vọng xưa ngồi câu trên sông Vị ; canh Sằn : tích Y Doãn xưa có tác dụng ruộng ở đất Sằn.)
Đấy là lúc thất bại, tự yên ủi rằng bản thân chưa chạm mặt thời. Lúc gặp gỡ thời cơ, thì coi chừng, tín đồ đời đang phê rằng "Chó ngáp đề nghị ruồi!".
Tây phương cũng coi chữ thời là quan liêu trọng. Trước đây, năm 1959, tất cả phim Mỹ do John Gavin đóng,một câu chuyện về tình thân và chết chóc rất "tình cờ" trong nỗ lực chiến thiết bị hai,rất thành công ở Pháp chắc rằng vì cố kỉnh chiến II giữa Pháp cùng Đức còn dư âm mạnh khỏe sau mười mấy năm. Tôi còn ghi nhớ phim này cũng được hưởng ứng rầm rộ ở Việt nam, có lẽ vì bọn họ sống trong hoàn cảnh chiến tranh tương tự. Sống trong chiến tranh, thời cơ, cơ hội không biết lúc nào mới cho mà tai ương, bom đạn, phục kích, đảo chánh rất có thể xảy ra bất cứ lúc nào, vị trí nào. Bọn họ không tính toán về sau này được như trong xã hội hiện giờ trong kia mọi trường hợp đều được thu xếp theo hẹn, được tiên liệu.Phim dựng theo cuốn truyện của người sáng tác người Đức Erich Maria Remarque: "Một thời nhằm yêu và một thời để chết" (Le Temps d"aimer et le Temps de mourir, nguyên tựa giờ đồng hồ Anh; A Time to Love và a Time khổng lồ Die).Mọi chuyện sẽ tới lúc nó bắt buộc đến, theo "thời" riêng biệt của nó, khổ nổi bọn họ không biết bao giờ thôi.Có lẽ tựa này tương tác với đoạn Ecclesiastes 3 của Thánh Kinh:
Mỗi chuyện đều phải có một thời riêng,
Và một mùa riêng cho mỗi hoạt đụng dưới nạm gian;
Một thời để ra đời và một thời để chết,..
Sinh học và y học bây giờ để ý nhiều đến yếu tố thời gian, thời điểm, đến những chu kỳ sinh học tập và công dụng của bọn chúng trên sinh lý, bệnh lý và trên tính năng của điều trị. Ngành kỹ thuật này call là chronobiology, chrono=thời gian, thời gian biology=sinh học.
Có những chu kỳ 24 giờ (circadian rhythm), trong số đó có hầu hết sinh vật hoạt động ban ngày thời gian trời sáng, hay ban đêm, tuyệt chỉ vận động lúc mặt trời lặn (một số nai, dơi). Bao hàm chu kỳ dài ra hơn như kinh nguyệt phụ nữ (nguyệt = phương diện trăng, tháng, chúng ta nói "có tháng"= bao gồm kinh), hay đối với thú vật dịch rời theo mùa, giao hợp theo mùa. Bao hàm chu kỳ ngắn thêm một đoạn một ngày, chỉ vài ba giờ, như chu kỳ luân hồi trong giấc ngủ, với những tiến độ hai mắt bao gồm cử động nhanh (rapid eye movement hay REM sleep kèm theo rất nhiều giấc mơ) kéo dài 90 phút. Hay chu kỳ luân hồi sản xuất hormone tăng trưởng là đều đợt 3-5 tiếng một lần, cho nên vì vậy nếu chúng ta đo mức growth hormone ngoài ra điểm tăng vọt đó, tác dụng không phản ảnh mức hormone thực sự.
Thời Alexander Đại đế người ta đã nhận xét lá cây me lộ diện ban ngày cùng đóng lại ban đêm. Sau này, fan ta chứng minh là việc này không tùy trực thuộc yếu tố môi trường, dù có tia nắng hay không. Bây giờ người ta lý giải bằng những "di thể giao động" (oscillating genes), với biểu thị của chúng chuyển đổi tùy thời gian trong ngày.
Khoa học đã tìm cách khai quật các đổi khác theo chu kỳ luân hồi này để áp dụng trong y khoa, ngành này gọi là trị phương pháp theo thời gian. (chronotherapy).
Xem thêm: Nhân Viên Văn Thư Tiếng Anh Là Gì, Nhân Viên Văn Thư Trong Tiếng Anh Là Gì
Năm 1970, Seymour Benzer cùng học trò Ronald Konopka đặt thắc mắc liệu rất có thể xác định được những gen kiểm soát nhịp sinh học tập ở con ruồi giấm (Drosophila melanogaster, common fruit fly tốt vinegar fly) giỏi không. Chúng ta đã chứng minh rằng bỗng nhiên biến ở 1 gen không được khẳng định đã có tác dụng rối loạn đồng hồ sinh học (biological clock) của ruồi. Họ đánh tên gen này là "period gene", lâm thời dịch là "gen thời đoạn". Dẫu vậy làm vắt nào gen này còn có thể tác động đến nhịp sinh học? Năm 1984, Jeffrey Hall cùng Michael Rosbash, cùng làm việc tại Đại học Brandeis làm việc Boston với Michael Young trên Đại học tập Rockefeller làm việc New York, đã thành công trong việc cô lập "gen thời đoạn" (viết tắt là ‘per’). Jeffrey Hall với Michael Rosbash kế tiếp tiếp tục phát chỉ ra rằng PER, protein được mã hóa vì chưng gen thời đoạn per, được tích trữ vào ban đêm và bị biến đổi chất vào ban ngày. Bởi đó, mức protein PER dao động trong chu kỳ luân hồi 24 giờ, đồng nhất với nhịp sinh học.
Năm 2017, giải Nobel về Sinh Lý với Y học tập được trao mang đến 3 nhà khoa học fan Mỹ nói trên. Theo Uỷ Ban trao giải Nobel của Viện Karolinska:
“Sự sinh sống trên Trái đất yêu thích nghi với vòng quay của hành tinh bọn chúng ta. Trong tương đối nhiều năm, chúng ta đã biết rằng những sinh đồ dùng sống, bao hàm cả bé người, có đồng hồ sinh học bên trong giúp chúng dự kiến và yêu thích nghi cùng với nhịp sống hồ hết đặn trong ngày. Mà lại làm cố nào để đồng hồ này thực thụ hoạt động? Jeffrey C. Hall, Michael Rosbash và Michael W. Young đã chú ý được vào bên phía trong đồng hồ sinh học của họ và làm tách biệt hoạt động phía bên trong của nó. Những khám phá của họ lý giải cách các thực vật, động vật và nhỏ người chuyển đổi nhịp sinh học của chính mình để nó được nhất quán hóa với việc xoay vần của Trái đất.
Sử dụng con ruồi giấm làm sinh đồ dùng mẫu, những nhà giành giải Nobel Nobel năm 2017 đã xa lánh được một gen điều hành và kiểm soát nhịp sinh học bình thường hàng ngày. Họ cho biết thêm gen này mã hóa một loại protein tích trữ trong tế bào về đêm, và tiếp nối bị thoái hóa thời gian ban ngày. Sau đó, chúng ta đã khẳng định các nhân tố protein bổ sung của bộ máy này, phô bày cơ chế điều khiển cái đồng hồ đeo tay tự nó được bảo trì bên vào tế bào. Hiện nay nay, bọn họ nhận diện được đồng hồ thời trang sinh học hoạt động theo những nguyên tắc tương tự như trong những tế bào của những sinh vật nhiều bào khác, bao gồm cả con người.
Với độ chính xác tinh tế, đồng hồ bên trong của chúng ta điều chỉnh sinh lý của bọn họ theo các giai đoạn thiệt rất khác biệt trong mỗi ngày. Đồng hồ điều chỉnh các công dụng quan trọng như hành động (behavior), cường độ hormone, giấc ngủ, nhiệt độ khung hình và sự chuyển hóa (metabolism). Sức khỏe của chúng ta bị ảnh hưởng khi môi trường bên ngoài của chúng ta và đồng hồ đeo tay sinh học bên phía trong này không nạp năng lượng khớp, trơ tráo nhịp trong thời gian, ví dụ như khi chúng ta đi băng qua một số múi giờ và trải nghiệm ‘jet lag’ dịp máy bay phản lực đi chiếu thẳng qua nhiều múi giờ khác nhau. Cũng có những vết hiệu cho biết nếu nhịp sinh sống của họ và tiết điệu được chỉ định và hướng dẫn do đồng hồ đeo tay sinh học tập sai biệt quá nhiều, nguy cơ tiềm ẩn mắc một số bịnh có thể chính vì thế mà gia tăng.”(1)
Trong một phân tích được chào làng năm ngoái trên tờ The Lancet, những nhà nghiên cứu ở Pháp sẽ phát chỉ ra rằng những bệnh nhân phẫu thuật tim vào chiều tối ít có công dụng bị biến chuyển chứng, như tổn hại mô, so với những người phẫu thuật tim vào buổi sáng. Phân tích các mẫu sinh thiết cho thấy nhịp sinh học đối sánh tương quan với năng lực của tế bào tim rất có thể sống sót sau khi mất oxy tạm thời và kế tiếp phục hồi oxy trong quá trình phẫu thuật. Các nhà phân tích đã đưa ra hiệu ứng này đối với hoạt động theo chu kỳ luân hồi của một một số loại protein mang tên Rev-Erbα, trình bày mức chiều cao vào buổi sáng sớm và phải chăng vào buổi chiều.
Trong số 200 triệu người trên trái đất sử dụng statin mỗi ngày để giảm mức cholesterol, các người hoàn toàn có thể được tận hưởng từ liệu pháp chronotherapy trường hợp họ uống thuốc vào đêm hôm theo chỉ dẫn. Nấc enzyme reductase 3-hydroxy-3-methylglutaryl coenzyme A (HMG CoA) mà statin kháng lại được biết là cao nhất về đêm. Uống thuốc statin ngăn chặn lại chất enzym này vào buổi tối cho nên vì vậy là hợp lí hơn cả. Tuy vậy trên lâm sàng (clinical trial) chưa chứng tỏ rõ ràng là vấn đề này hữu dụng thực sự trong thực tế. (2)
Năm 2001, nhì nhóm những nhà dịch tễ học thao tác làm việc với các bộ dữ liệu hòa bình đưa ra tóm lại giống nhau: những đàn bà thường xuyên có tác dụng ca đêm (‘graveyard shift’, để chỉ ca thao tác từ nửa đêm tới 8 giờ sáng) có nguy hại mắc ung thư vú cao hơn. Các nghiên cứu tiếp đến đã cấu hình thiết lập mối tương tác giữa ca làm việc đêm hôm và ung thư ruột kết (ruột già), đường tiền liệt (prostate cancer) cùng nội mạc tử cung (endometrial cancer) - khiến Cơ quan nghiên cứu Ung thư thế giới của tổ chức triển khai Y tế nhân loại năm 2007 chỉ định thao tác ca đêm tương quan đến cách trở sinh học rất có thể là một nguyên nhân gây ung thư.
Fig 2: Ít vận động, nhà hàng ăn uống theo tiếng giấc thất thường, dùng ánh nắng nhân tạo góp phần tạo nên tình trạng chu kỳ sinh học bị rối loạn, dẫn mang lại mất quân bình nội tiết, náo loạn giấc ngủ, áp huyết cao, tim đập nhanh, gây ra bịnh tim mạch (Nguồn hình ảnh: Journal of Circadian Rhythm)
Trong lãnh vực phòng ung thư, các nhà khảo cứu đang dần tìm giải pháp đưa thuốc phòng ung thư vào khung hình người bịnh ngơi nghỉ thời đoạn lý tưởng, giả dụ có, lúc mà lại chúng tác dụng mạnh độc nhất vô nhị trên tế bào ung thư tuy vậy cũng là thời gian mà những tế bào lành mạnh của khung người ít bị hiểm họa nhất vị thuốc. Ngành học nghiên cứu và phân tích về công dụng của thuốc và biện pháp dùng thuốc tùy thuộc vào thời điểm của đồng hồ thời trang sinh học call là chronopharmacology (tạm dịch "thời-dược học")
Một trong những nhà khảo cứu lành mạnh và tích cực nhất là bác bỏ sĩ giáo sư nơi bắt đầu Việt Đặng Văn Chí, cựu phó khoa trưởng trường Y Khoa John Hopkins khét tiếng của Mỹ. Bác sĩ Chí là con của bác sĩ Đặng văn Chiếu, bác sĩ giải phẫu thần kinh đầu tiên ở miền nam VN, trước 1975 là Khoa Trưởng trường Đại học tập Y khoa sài Gòn. BS Chí nói" thời gian là mộtthực tế rất phiền phức mà những bác sĩ trị ung thư cũng giống như nhà khảo cứu giúp bịnh ung thư không thể vứt lơ được.(3)
Như tựa đề một cuốn sách của hồ nước Biểu Chánh, "ăn theo thuở ở theo thời", chúng ta vẫn biết nhân tố thời gian đặc trưng trong hồ hết mặt đời sống bọn chúng ta. Ước mong muốn khoa học càng ngày càng nhận ra thực sự này và đem lại những hiện đại giúp bọn họ sống, đảm bảo an toàn sức khỏe cũng tương tự chữa bệnh một bí quyết hòa điệu rộng với sinh lý khung người của chúng ta, với hoà điệu cùng với thiên nhiên.
Xem thêm: Cách Chơi Cửu Âm Mobile Gosu Trên Pc, Cửu Âm Chân Kinh Mobile
Tham khảo:
1)The Nobel Prize in Physiology or Medicine 2017
https://www.nobelprize.org/prizes/medicine/2017/press-release/
2) David Adam: core Concept: Emerging science of chronotherapy offers big opportunities to optimize drug delivery
3)How to ruin cancer’s day
By taking advantage of differing circadian rhythms in healthy cells & tumors, researchers hope to add a powerful new tool for treating the disease.
By Elie Dolgin 05.01.2018https://www.knowablemagazine.org/article/health-disease/2018/how-ruin-cancers-day
